Sumqayıt hadisələri

1988-ci il fevralın 28-29-da baş vermiş Sumqayıt hadisələrindən xeyli vaxt keçmişdir. Lakin təəssüf ki, bir çoxları həmin hadisələr haqqında dürüst və obyektiv məlumata malik deyillər.
Dünyada böhtan və iftiraları ilə "məşhur" olan erməni qonşularımız riyakarlıqla dünya ictimaiyyətini çaş-baş salır, tarixi faktları həyasızcasına saxtalaşdırırlar.
SSRİ-nin dağılması ərəfəsində hakimiyyətə gəlmiş ermənipərəst M. Qorbaçovun razılığı və himayəsi ilə Qarabağın Dağlıq hissəsində yaşayan ermənilər Azərbaycan Respublikası əleyhinə qiyam qaldıraraq Dağlıq Qarabağın Ermənistana birləşdirilməsini tələb etməyə başladılar. Xankəndində və İrəvanın Teatr meydanında mitinq və nümayişlər başlandı. Ermənilər öz ata-baba torpaqlarında yaşayan azərbaycanlı əhalisinə qarşı zorakılıq göstərməyə başladılar. Eyni zamanda erməni təbliğat maşını bütün dünyada "vəhşi azərbaycanlı" obrazı yaratmaqla məşğul idi. Bunun üçün Azərbaycanda ermənilərə qarşı "qırğın törətmək" lazım gəlirdi. Belə bir obyekt Sumqayıt şəhəri seçildi. Bu hadisənin sifarişçisi SSRİ kommunist rəhbərliyi, xaricdəki erməni diasporu, erməni katolik kilsəsi, erməni ziyalıları idi (1905 və 1918-ci illərdə olduğu kimi).
Ermənilər təxribat törətmək üçün Sumqayıtı seçməkdə yanılmamışdılar. Çünki 260 minlik əhalisi olan Sumqayıtda yaşayanların əksəriyyəti gənclər idilər; onları daha tez təxribata çəkmək mümkün idi. Milliyyətcə erməni olan, 3 dəfə məhkum edilib qatı cinayətkar kimi 9 il həbsdə yatmış "Paşa" ləqəbli Eduard Qriqoryan Sumqayıt hadisələrinin əsas icraçısı oldu. Qriqoryan ona tapşırılmış işin öhdəsindən bacarıqla gəldi. Ona verilmiş xüsusi siyahı əsasında "Krunk" cəmiyyətinə üzv yazılmayan və üzvlük haqqı ödəməkdən imtina edən ermənilər məhv edildilər. Ermənilər bütün dünyaya car çəkərək şivən qopardılar ki, azərbaycanlılarla bir dövlətdə yaşamaq mümkün deyil. İsveçdən xüsusi olaraq bu iş üçün gəlmiş Artaşes Qabirelyans adlı erməni həmin günlər baş vermiş hadisələri videokamerası ilə lentə almış, hadisələri isə belə adlandırmışdı: "Bizi başkəsənlərdən xilas edin". Bu hadisələr nəticəsində 32 nəfər öldürülmüşdü ki, onlardan da 26 nəfəri erməni idi. Ümumiyyətlə talanlar zamanı 400 nəfərdən çox adam xəsarət almış, 200-dən çox mənzil qarət edilmiş, 50-yə yaxın mədəni-məişət obyekti dağıdılmışdı. Ermənilər isə dünya ictimaiyyətinə yalan məlumat verərək 500 nəfər erməninin öldürüldüyünü iddia edirdilər. Bu işin qabaqcadan planlaşdırıldığı bir də ondan görünürdü ki, ermənilər hadisədən bir neçə gün keçmiş, tələm-tələsik Xankəndində "Sumqayıt genosidi" abidəsini ucaltmışdılar.
O vaxtlar SSRİ prokurorluğu 2000-ə yaxın adamı həbs etmişdi. Moskvada Sumqayıt hadisələrində günahlandırılan, əslində isə günahsız olan Ə. Əhmədov, İ. İsmayılov, O. Cəfərov saxta ittihamlarla məhkum edildilər. Əhməd Əhmədov ən ağır cəzaya - güllələnməyə məhkum olunmuşdu. Əsil qatil E. Qriqoryan isə 12 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilmişdi.
Sumqayıt hadisələri göstərdi ki, ayıq-sayıq olmaq lazımdır, erməni fitnəkarlığına uymaq olmaz, çünki ermənilərin fitnəkarlığı təkcə bununla bitməyəcək. Hadisələrin sonrakı inkişafı bu fikrin doğruluğunu sübut etdi.
Tarixi həqiqət gec də olsa öz yerini tapdı - məlum oldu ki, Sumqayıt hadisələri heç də erməniləri məhv etmək məqsədilə törədilməmişdi. Bu təxribat Azərbaycan torpaqlarının ermənilər tərəfindən gələcək işğalına dünya ictimaiyyəti tərəfindən haqq qazandırmaq məqsədi güdürdü.

  Baxılıb: 3518       Dostuna göndər